والدین هوشمند، خانواده قدرتمند

این نشست با هدف بررسی چالش‌ها و راهکارهای تربیتی والدین و مربیان در عصر دیجیتال و فناوری‌های نوین برگزار گردید. دکتر ساقی با اشاره به سرعت سرسام‌آور تحولات فناورانه و تغییر سبک زندگی نسل جدید، بر لزوم بازنگری در شیوه‌های تربیتی سنتی و حرکت به سوی "والدگری هوشمند" تأکید کرد. محور اصلی بحث، چگونگی مدیریت و هدایت فرزندان در فضای مجازی به شیوه‌ای سازنده و قدرتمند بود.

اهم موارد مطرح شده به صورت خلاصه و کاربردی تشریح میگردد:

۱. درک واقعیت جدید: شتاب سرسام‌آور فناوری

دیگر نمی‌توان با ابزارها و تفکرات گذشته با نسل جدید ارتباط برقرار کرد. امروزه یک کودک ۵ ساله به راحتی تماس تصویری برقرار می‌کند و یک نوجوان ۱۴ ساله توانایی ساخت فیلترشکن را دارد. این نسل در یک زیست‌بوم دیجیتال زندگی می‌کند و گوشی موبایل صرفاً یک ابزار سرگرمی نیست، بلکه پنجره‌ای به تمام دنیاست.

۲. ناکارآمدی رویکردهای سنتی (ممنوعیت و محدودیت)

راهکارهایی مانند منع کامل استفاده از گوشی یا محدودیت‌های سخت‌گیرانه، دیگر پاسخگو نیست و اغلب منجر به پنهان‌کاری و ایجاد فاصله عاطفی میان والدین و فرزندان می‌شود. نسل جدید به دلیل دسترسی بالا به اطلاعات، به مراتب از والدین خود در زمینه فناوری جلوتر است و به راحتی راه‌های دور زدن محدودیت‌ها را پیدا می‌کند.

۳. گذار از «نگهبان نگران» به «راهنمای قدرتمند»

وظیفه اصلی والدین، تبدیل شدن از یک نگهبان نگران که دائماً در حال کنترل و منع کردن است، به یک راهنمای قدرتمند و آگاه است. این امر مستلزم آن است که والدین ابتدا دانش و سواد رسانه‌ای خود را افزایش دهند تا بتوانند فضای مجازی را بشناسند، فرصت‌ها و تهدیدهای آن را درک کنند و سپس فرزند خود را هدایت نمایند.

۴. اصل «جایگزینی»: کلید کاهش وابستگی

یکی از دلایل اصلی پناه بردن فرزندان به گوشی، بیکاری و نداشتن سرگرمی جایگزین است. نمی‌توان از فرزند خواست گوشی را کنار بگذارد، بدون اینکه فعالیتی جذاب‌تر به او پیشنهاد شود. راهبرد کلیدی، ایجاد جایگزین های مفید و جذاب است؛ مانند برنامه‌های ورزشی، کلاس‌های هنری، مهارت‌آموزی، مطالعه و فعالیت‌های خانوادگی که وقت نوجوان را به صورت مثبت پر کند.

۵. راهکارهای عملی مدیریت استفاده از رسانه

اشتراکی بودن وسایل به خصوص در سنین پایین‌تر، به گونه‌ای که تبلت یا گوشی نباید وسیله‌ای شخصی برای کودک باشد، بلکه باید متعلق به خانواده باشد. این کار حس مالکیت افراطی و پنهان‌کاری را کاهش می‌دهد.

اعتماد سازی و شفافیت؛ استفاده از گوشی باید در فضای عمومی خانه صورت گیرد و از بردن آن به اتاق خواب شخصی اجتناب شود. عدم استفاده از رمزهای عبور شخصی و ایجاد فضایی شفاف، به اعتمادسازی متقابل کمک می‌کند.

گوشی حریم شخصی نیست. برخلاف تصور رایج، گوشی و اینترنت به دلیل قابلیت هک و رصد شدن، حریم شخصی مطلق محسوب نمی‌شوند. این مفهوم باید به فرزندان آموزش داده شود. تنها سیم‌کارت به دلیل ثبت شدن با هویت فرد، شخصی است.

۶. هوش مصنوعی و آینده مهارت‌ها: لزوم تمرکز بر خلاقیت

با ظهور ابزارهای هوش مصنوعی قدرتمند (مانند تولید انشا و محتوا در چند ثانیه)، بسیاری از مشاغل و مهارت‌های فعلی در آینده دگرگون خواهند شد. در چنین دنیایی، ارزش اصلی دیگر در انجام کارهای تکراری یا حافظه‌محور نیست. بلکه تمرکز باید بر روی پرورش خلاقیت، تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله در فرزندان باشد تا بتوانند در آینده نقش‌آفرینی کنند.

رویکرد صحیح در تربیت نسل دیجیتال، نه منع کامل و نه رهاسازی مطلق است. بلکه راهبرد اصلی، توانمندسازی فرزندان از طریق آموزش، گفتگو و افزایش سواد رسانه‌ای است. والدین باید با به‌روزرسانی دانش خود، به یک راهنمای آگاه تبدیل شوند و با ایجاد یک زیست‌بوم رسانه‌ای سالم در خانواده و فراهم کردن جایگزین‌های جذاب، فرزندان خود را برای مواجهه هوشمندانه با دنیای آینده آماده سازند.